تاریخچه‌ی فشن‌شو و سیر تحولات آن از شروع تا امروز
فشنشوها امروزه به یکی از مهم‌ترین فستیوال‌ها در صنعت مد تبدیل شده‌اند. اما به چه نوع رویدادهایی فشن‌شو گفته می‌شود؟ پیشینه و تاریخچه‌ی فشنشوها چیست و مدلینگ از چه دوره‌ای به صورت یک حرفه‌ی رسمی شناخته شد؟ با ما در مجله‌ی دیجی‌استایل همراه باشید تا درباره فشنشوها و تاریخچه‌ی آنها بیشتر بدانید.
فشن‌شو چیست؟
فشن‌شو رویدادی است که در آن طراحان مد، طرح‌ها و لباس‌های جدیدی را که طراحی کرده‌اند به نمایش می‌گذارند. فشنشوها در کلیه‌ی فصول برگزار می‌شوند و آخرین ترند مد را به نمایش می‌گذارند. هفته‌ی مد پاریس و هفته‌ی مد نیویورک دو رویداد مهم در صنعت مد هستند که سالی دوبار برگزار شده و مهم‌ترین فشنشوهای جهان در این رویدادها اجرا می‌شوند. هفته‌های مد میلان، لندن و برلین نیز از اهمیتی جهانی برخوردار هستند.
به سکوی نمایش در فشن‌شو، «ران‌وی» (Runway) گفته می‌شود. لغت ران‌وی که به معنی باند فرود در فرودگاه است در فشن‌شو به استیج و سکویی باریک و معمولاً مسطح اطلاق می‌شود که مدل‌ها بر روی آن راه می‌روند و در اصطلاح «کت‌واک» (catwalk) می‌کنند.
پیشینه‌ی فشن‌شو در قرن نوزدهم
قرن نوزدهم میلادی در پاریس معمول بود که مزون‌های لباس و یا خانه‌های مد از زنان فروشنده و یا کارکنان خود به عنوان مدل استفاده می‌کردند تا مدل‌های جدید خود را به این شکل به نمایش بگذارند و مشتریان بیشتری جذب کنند. بسیاری از این مجریان، نمایش‌های خود را در عرصه‌ی عمومی‌تر هم گسترش دادند، به عنوان مثال چهره‌هایی هم‌چون چارلز فردریک وورث (Charles Frederick Worth) که یکی از سرشناس‌ترین طراح‌های لباس در جهان است، درخانه‌ی مد خود از مانکن‌های زنده استفاده می‌کرد و گاهی هم با کمک همسرش در تفرجگاه‌های معروف طرح‌های خود را به نمایش می‌گذاشت.
در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در لندن و پاریس، صنعت مد ارتباط خاص و موثرتری را با دنیای تئاتر پیدا کرد چرا که بسیاری از بازیگران زن معروف در داخل و یا خارج از صحنه‌ی نمایش، لباس‌های طراحی شده توسط خانه‌های مد معروف را بر‌تن می‌کردند و به این صورت به تبلیغ محصولات جدید مد می‌پرداختند.
به عنوان مثال خانه‌های مد ژاک دوست (Jacques Doucet ) و ژان پاکوین (Jeanne Paquin)، از طریق این مدیا بسیار در تبلیغات محصولات خود موفق بودند و برخی از ستاره‌های محبوب و معروف آن دوره هم با این خانه‌های مد همکاری می‌کردند.
تئاتر، به ویژه در فرانسه و انگلیس، به محلی برای دیدن آوانگاردترین سبک‌ها تبدیل شده بود و ارائه جدیدترین آثار خلاقانه از طریق صحنه‌ی تئاتر صورت می گرفت. لباس‌های افراد معروف در مسابقات، اپرا و مناطق تفریحی یکی دیگر از ابزارهای تبلیغات سالن‌های مد محسوب میشد.
فشن شو در نیمه‌اول قرن بیستم
در دهه‌ی اول قرن بیستم، به تدریج اجراهای سازمان یافته و از پیش اعلام شده‌ی مراسم فشن‌شو در سالن‌ها و خانه‌های مد انجام میشد. اگرچه تعدادی از طراحان و شخصیت‌های شناخته شده و تاریخی صنعت مد اولین فشن شوهای رسمی جهان را ترتیب دادند، اما این روند یک تحول تدریجی محسوب می‌شود و افراد زیادی در تکمیل آن نقش داشته‌اند. در واسط دهه‌ی ۱۹۱۰ میلادی بسیاری از طراحان از جمله پل پوآرت (Paul Poiret)، لوسیل (Lucile) و ژان پاکوین از فشنشوها به عنوان یک ابزار مهم تبلیغاتی برای نمایش طرح‌هایشان استفاده می‌کردند.
در سال ۱۹۱۰ لوسیل با ترتیب دادن یک فشن‌شوی مفصل و تماشایی در یکی از سالن‌های تئاتر، مراسم افتتاحیه‌ی شعبه‌ی خود را در نیویورک برگزار کرد. این فشن‌شو دارای تم شب‌های عربی بود و از آثار ودویل (vaudeville) الهام گرفته شده بود. لوسیل یکی از اولین کسانی بود که مانکن‌های خود را به عنوان شخصیت‌های شناخته شده و با اسامی مستعار معرفی می‌کرد. او همچنین به آنها یاد داد که با یک شیوه‌ی مشخص بر روی صحنه راه بروند.
برای نمایش «اوت کوتور» پاریس (hout cotour به نوعی طراحی و دوخت سفارشی و بسیار سطح بالا اطلاق می‌شود که پیشینه‌ای بسیار قدیمی در صنعت مد جهان دارد)، فشنشوها ابتدا در پاریس یا لندن انجام میشد و پس از آن برخی از فشنشوها از طریق تورهایی سرتاسری به آمریکا برده میشد. پل پوآرت این الگو را دنبال کرد و در سال ۱۹۱۱ توری سراسری را ترتیب داد که در آن او و مانکن‌هایش در مکان‌هایی مانند بازارهای خیریه، تئاترها و فروشگاه‌های بزرگ در سراسر اروپا خلاقیت‌های عجیب و غریب خود را به نمایش می‌گذاشتند.
یکی دیگر از شیوه‌‌های نوآورانه‌ی فشن‌شو در دهه ۱۹۱۰ نمایش مدل‌ها و لباس‌ها از طریق برگزاری یک مجلس چای و رقص عصرگاهی بود، یک سرگرمی محبوب که رقص‌های جدیدی مانند تانگو در آن انجام میشد. طراح‌هایی از جمله لوسیل و پاکوین طراحی‌های جدید خود را در این نوع مراسم به نمایش می‌گذاشتند و اغلب از سالن‌های نمایش برای اجرای مراسم استفاده می‌کردند.
از سال ۱۹۱۰ در آمریکا، فروشگاه‌های بزرگ مانند وانامیکرز ( Wanamakers ) در فیلادلفیا به طور منظم برگزاری فشنشوها را شروع کردند و به تدریج مخاطبان این نوع نمایش‌ها را افزایش دادند. ترویج خبررسانی در حوزه فشن و مد در همان دوره نیز باعث شد که فشنشوها به طور گسترده‌تری در بین عموم مردم مطرح شوند. از همان سال شرکت‌های فیلم‌سازی نیز در فرانسه و انگستان و آمریکا شروع به فیلم‌برداری از مراسم فشن‌شو کردند.
در سال ۱۹۱۳ یک شرکت فیلم‌سازی مستقر در نیویورک شروع به مستند‌سازی مراسم هفته‌ی مد در نیویورک کرد، که در ماه فوریه برای مجموعه‌های بهار و تابستان و در ماه ژوئیه برای مجموعه‌های پاییز و زمستان برگزار میشد. در آن زمان حرفه‌ی مدلینگ هنوز تکامل نیافته نبود و برای برگزاری مراسم اغلب از بازیگران زن، خوانندگان اپرا و رقصندگان به عنوان مانکن استفاده میشد.
در طول جنگ جهانی اول در ایالات متحده، تعدادی از فشنشوها به نفع بازماندگان جنگ برگزار شد و در سال ۱۹۱۴ یک مراسم فشن‌شو توسط ادنا ولمن چیس (Edna Woolman Chase)، سردبیر مجله‌ی «ووگ»، برای نمایش کار طراح‌های نیویورکی برگزار شد. همچنین در همان سال تعدادی از خانه‌های مد با هم متحد شدند و سندیکایی را به ریاست پل پوآرت تشکیل دادند. این سازمان در تلاش برای مقابله با استفاده‌ی غیر‌قانونی و دزدی طرح‌ها، برای آن‌دسته از مشتریان که مایل به استفاده از الگوها و طرح‌های لباس بودند، هزینه‌ای را بابت حق کپی رایت معین کرد. سندیکا همچنین مقررات دقیق‌تری را در مورد شرکت‌کنندگان در فشنشوها ارائه داد و عمده‌فروشان و خرده‌فروشان تنها با ارائه‌ی دعوت‌نامه می‌توانستند در مراسم فشن شو شرکت کنند.
در سال ۱۹۲۳ «جان رابرت پاورز» اولین آژانس مدلینگ را در نیویورک تأسیس کرد که حرفه‌ای‌سازی این صنعت را به عهده داشت و مدلینگ را به عنوان یک حرفه‌ی قابل قبول اجتماعی مطرح می‌کرد.
در دهه‌ی ۱۹۳۰ السا اسکیاپارلی (Elsa Schiaparelli) برای اولین بار مجموعه‌هایی با تم‌های مختلف را ایجاد کرد، از جمله «سیرک»، Commedia dell’Arte و «طالع بینی». این مضامین از سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ با ترکیب موسیقی، نورپردازی ویژه و رقص در فشنشوها ارائه شد و به نوعی یک سبک تئاتری را در این مراسم پدید آورد. به عنوان مثال مجموعه‌ی «سیرک» که در سال ۱۹۳۸ اجرا شد، شامل نوازندگان سیرک بود که بالا و پایین می‌پریدند و در سالن به جست و خیز می‌پرداختند.
دوران پس از جنگ جهانی دوم
در دوران پس از جنگ فشن‌شو ها سازمان‌یافته‌تر شدند. اولین مراسم فشن‌شو پس از جنگ جهانی دوم در یک سالن مد برگزار شد و میهمانان زیادی از جمله خریداران و خبرنگاران مهم در مراسم دعوت شده بودند. در این مراسم توالی خاصی برای نمایش لباس‌ها وجود داشت، به عنوان مثال لباس عروس در انتها نمایش داده شد.
در آن زمان فشنشوها اغلب در بازه‌ی زمانی هفتاد و پنج دقیقه ارائه می‌شدند و تقریبا هشت الی ده مانکن، حدود شصت مدل لباس را نمایش می‌دادند.
بعد از جنگ جهانی دوم، پاریس مجددا به عنوان رهبر سبک فشن‌شو در جهان مطرح شد و کشورهای دیگری مانند آمریکا، انگلیس و ایتالیا نیز به طور منظم مراسم فشن‌شو را برگزار می‌کردند.
در آن زمان هنوز هم برگزاری فشنشوها در فروشگاه‌های بزرگ و هتل‌ها معمول بود. در اواسط دهه‌ی ۱۹۵۰، فشنشوها در مراکز شهری، یا نمایشگاه‌های سالانه‌ی بزرگ و یا مراسم خیریه نیز برگزار می‌شدند.
بازار لباس‌های آماده‌ی پوشیدن (Ready-to-Wear)
در اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰ ظهور بازار لباس‌های آماده‌ی پوشیدن، تأثیر قابل توجهی در سازمان یافتگی، تعداد و مقیاس فشنشوها داشت. در سال ۱۹۵۹ پیر کاردن مجموعه لباس‌های آماده‌ی پوشیدن خود را در فروشگاه بزرگ پرینتمپس (Printemps) رونمایی کرد و در اواسط دهه‌ی ۱۹۶۰، نمایش مجموعه‌ی لباس‌های آماده‌ی پوشیدن به طور منظم در تقویم مد قرار می‌گرفت. با کاهش علاقه به مدل لباس‌های اوت کوتور در نسل جوان که نمی‌خواستند از الگوی مد پاریس پیروی کنند، بازار لباس‌های آماده‌ی پوشیدن رشد پیدا کرد.
طراحان جدید با افزودن انرژی جوانی به فشنشوها، به این پدیده‌ی فرهنگی پاسخ دادند. به عنوان مثال، طراح انگلیسی مری کوانت (Mary Quant)، طراحی مجموعه‌ی لباس‌های آماده‌ی پوشیدن را با تم موسیقی جاز ارائه داد و مانکن‌های او در ران‌وی به جست‌و‌خیز و رقص پرداختند.
این رشد بازار لباس‌های آماده‌ی پوشیدن سرانجام عملکرد فشنشوهای اوت کوتور را تغییر داد و بازار هدف این صنعت از مشتری‌های خصوصی به مطبوعات و خریداران تغییر پبدا کرد.
فشن‌شو به عنوان یک نمایش باشکوه و پرمخاطب
در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ دید عمومی به فشنشوها گسترده‌تر شد و تعداد مراسم فشن‌شو در جهان به طرز چشم‌گیری افزایش پیدا کرد. در سال ۱۹۷۳، طراح «کنزو» یک فشن‌شوی مفصل و بزرگ را با لباس‌های آماده‌ی پوشیدن روی صحنه برد و ۹ ران‌وی در آن ارائه داد. در دهه ۱۹۸۰ «تیری موگلر» و «کلود مونتانا» رویدادهایی تئاتری را بر صحنه بردند که باعث شد بیشتر فشنشوها از سالن‌های مد حذف و به شکل مفصل‌تری اجرا شوند. موگلر برای اجرای فشن‌شوی خود، یک مدیر برنامه‌ی راک استخدام کرد و مراسم بسیار بزرگ و مفصلی را ترتیب داد که حدود شش هزار نفر مخاطب در آن شرکت کردند و نیمی از بلیط های نمایش نیز برای خرید در دسترس عموم قرار گرفت.
این اولین باری بود که عموم مردم اجازه داشتند در یک مراسم فشن‌شو شرکت کنند و پس از این رویداد فشنشوها به عنوان یک سرگرمی گسترده مردمی مطرح شدند.
در اواسط دهه ۱۹۸۰ پخش منظم فشنشوها از تلویزیون‌های کابلی باعث گسترش بیشتر بینندگان شد. افزایش آگاهی عمومی از فشنشوها باعث محبوبیت و معروفیت بیشتر «سوپرمدل‌ها» در اوایل دهه ۱۹۹۰ شد. در این دوره، مدلینگ که از مدت‌ها پیش‌تر به عنوان حرفه‌ای قابل‌قبول از نظر سطح اجتماعی مطرح شده بود، ارتقا یافت و محبوبیت و معروفیت مدل‌ها هم تراز با بازیگران سینما افزایش پیدا کرد.
در دهه ۱۹۹۰ تعداد زیادی از طراحان از جمله «جان گالیانو» و «الکساندر مک» به برگزاری فشنشوهای عجیب و غریب در فضاهای غیرمعمول با روایت‌ها و شخصیت‌های تخیلی مشهور شدند. امروزه، در حالی که اکثر طراحان مد در هفته‌های مد پاریس، لندن، نیویورک و سایر شهرها مراسم فشن‌شو را به شکل سنتی برگزار می‌کنند، بسیاری از فشنشوها نیز دارای مضامین خاص، موسیقی، و نورپردازی خاص و جلوه‌های ویژه هستند. این ویژگی‌ها فشن‌شو را به اجرایی فراتر از صنعت مد و به هنری مفهومی و انتزاعی سوق داده است.
